Thyroid diseases လည္ပင္းၾကီးေရာဂါမ်ား

ဧျပီ(၁၁)ရက္၊ ၂၀၁၄

ဆရာခင္ဗ် ကၽြန္ေတာ္ ရန္ကုန္မွာေနပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ့္အမတစ္ေယာက္ လည္ပင္းမွာအႀကိတ္ျဖစ္လို႔ ဆရာဝန္ သြားျပေတာ့ လည္ပင္းႀကီးဟိုမုန္းနည္းတာလို႔ေျပာပါတယ္ ဘယ္ညာအႀကိတ္ႀကီးေနလို႔ အိပ္ရင္ ပက္လက္မအိပ္ႏိုင္ပါဘူး။ ရင္တုန္ ေျခတုန္လက္တုန္လဲျဖစ္ပါတယ္။ ဆရာဝန္က ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ အဲ့ဒါ ခြဲသင့္ပါသလား။ တကယ္လို႔ ကင္ဆာဆိုရင္ ဘယ္လိုဆက္လုပ္သင့္ပါသလဲခင္ဗ်။ ကင္ဆာျဖစ္ခဲ့ရင္ ကုလို႔ ေပ်ာက္ႏိုင္မေပ်ာက္ႏိုင္ သိခ်င္ပါတယ္။

အားအင္ကုန္ခမ္း၊ လူကဝလာ၊ သတိေမ့ခ်င္ခ်င္ျဖစ္၊ ဆံပင္ကြ်တ္ျပီး ခ်မ္းတတ္လာပါသလား။ ဒါမွမဟုတ္ ဒါေတြနဲ႔ ေျပာင္းျပန္ အိုက္တတ္မယ္၊ ေခြ်းပိုထြက္မယ္၊ ပိန္လာမယ္၊ စိုးရိမ္တာမ်ားမယ္ ဆိုတာေတြ ျဖစ္လာေနပါသလား။ လည္ပင္းၾကီးဆိုတာကို စစ္ေဆးဘို႔လိုပါမယ္။ အမ်ိဳးသမီးဆို ပိုလိုမယ္။ အေသအျခာ ေဆးစစ္ကုသပါ။ မဟုတ္ရင္ ဆိုးဝါးတာေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။

• (သိုင္းရြိဳက္-ဂလင္း) လည္ပင္းၾကီး အက်ိတ္ဆိုတာ
လိပ္ျပာပံု လည္ပင္းေရွ႕တည့္တည့္ လူတိုင္းမွာရွိတယ္။ မၾကီးရင္၊ ေရာဂါမရရင္ စမ္းလို႔ မေတြ႔ႏိုင္ဘူး။ သူကေန ေဟာ္မုန္းေတြကို ထုတ္ေပးေနတယ္။ ဇီဝျဖစ္စဥ္ေတြ ျမန္ေစ-မွန္ေစဘို႔ရာ အင္မတန္လိုအပ္တယ္။ ဒီလိုအလုပ္အတြက္ (အင္နာဂ်ီ) ကိုသံုးျပီးမွ လုပ္ရတာျဖစ္တယ္။

• လည္ပင္းစမ္းသပ္ပါ
ေခါင္းကို ေနာက္နဲနဲလွန္ထားျပီး၊ တံေတြးကို မ်ိဳလိုက္ခ်ိန္မွာ (အာဒမ္) ပန္းသီးေခၚတဲ့ လည္ေစ့အထက္နားကို ၾကည့္ပါ။ မ်ိဳးခ်တာနဲ႔ အတူ အလံုးေလးက လိုက္ျပီး တက္တာ၊ ဆင္းတာျဖစ္တာ သတိထားမိရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ လည္ပင္းၾကီးေရာဂါရလာရင္ ဇီဝျဖစ္စဥ္ေတြကို သက္ေရာက္စတယ္။ ေဟာ္မုန္းက မ်ားလာတာေရာ နည္းလာတာေရာ ေရာဂါဘဲ။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ တက္လာတာက ေဟာ္မုန္းနည္းေနလို႔။ Hypothyroidism ေရာဂါ ေခၚတယ္။ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ က်လာတာက ေဟာ္မုန္း မ်ားေနလို႔။ Hyperthyroidism ေရာဂါေခၚတယ္။

• လည္ပင္းမွာ အက်ိတ္-အလံုး
လည္ပင္းမွာ အက်ိတ္စမ္းေတြ႔တိုင္းေတာ့ လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္း နည္းတာ-မ်ားတာ မဟုတ္ပါ။ ကင္ဆာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ကင္ဆာမဟုတ္တဲ့ အလံုးေတြလဲျဖစ္ႏိုင္တယ္။ လည္ပင္းၾကီးနဲ႔မဆိုင္တာလဲ ျဖစ္ႏိုင္ေသးတယ္။

• ႏွလံုးခုန္ႏွဳန္း အေျပာင္းအလဲ
လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းေတြကေန ကိုယ္မွာရွိတဲ့ အဂၤါအစိတ္အပိုင္း အားလံုးနီးနီးကို သက္ေရာက္ေစတယ္။ ႏွလံုးခုန္ႏွဳန္းကိုလဲ ေႏွးေစ-ျမန္ေစႏိုင္တယ္။ လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္း နည္းေနရင္ ႏွလံုးခုန္ႏွဳန္း ေႏွးလာမယ္။ မ်ားရင္ ျမန္မယ္။ တဆက္ထဲ ေသြးဖိအားကိုလဲ မ်ားေစမယ္။ ရင္တုန္တာလဲျဖစ္ေစမယ္။

• (အင္နာဂ်ီ) စြမ္းအင္ နဲ႔ စိတ္မူ အေျပာင္းအလဲ
ေဟာ္မုန္းနည္းေနရင္ လူကို ေမာပန္းေစတယ္။ ဘာလုပ္လုပ္ ေႏွးေကြးေစမယ္။ စိတ္ဓါတ္က်ေနမယ္။ ေဟာ္မုန္း မ်ားေနရင္ စိုးရိမ္စိတ္ကဲေနမယ္။ အိပ္မေပ်ာ္ခ်င္ဘူး၊ ဂနာမျငိမ္ျဖစ္မယ္၊ စိတ္တိုေနမယ္။

• ဆံပင္ကြ်တ္ရင္
ေဟာ္မုန္း နည္းတာကေနေရာ မ်ားတာကေနပါ ဆံပင္ကြ်တ္ေစႏိုင္တယ္။ ေရာဂါကို ကုသတာႏိုင္လာရင္ ျပန္ေကာင္းလာႏိုင္တယ္။

• အပူး-အေအး
ကိုယ္ခႏၶာ အပူခ်ိန္ကိုထိန္းတဲ့ စနစ္ကို ဒီေဟာ္မုန္းက သက္ေရာက္ေစတယ္။ ေဟာ္မုန္း နည္းေနသူက အျမဲတန္း ေအးေနျပီး မ်ားေနသူက ပူအိုက္ေနတယ္။ ေခြ်းျပန္ေနမယ္။ ညအပ္ရင္ ပန္ကာ၊ အိမ္ျပဴတင္းေပါက္ ဖြင့္အိပ္ခ်င္မယ္။

• ေဟာ္မုန္းနည္းေရာဂါ တျခားလကၡဏာေတြ
အေရျပားေျခာက္ေနမယ္။ လက္သည္း-ေျခသည့္ ကြ်တ္ဆတ္ေနမယ္။ လက္မွာ ထံုက်င္က်င္ျဖစ္ေနမယ္။ ဝမ္းခ်ဳပ္မယ္။ ရာသီ မမွန္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

• ေဟာ္မုန္းမ်ားေရာဂါ တျခားလကၡဏာေတြ
ၾကြက္သားေတြ အားနည္းေနမယ္၊ လက္တုန္ေနမယ္။ မ်က္စိအျမင္အား နည္းလာမယ္။ ဝမ္းပ်က္မယ္။ ရာသီမမွန္ျဖစ္မယ္။

• ေသြးဆံုးတာနဲ႔ မွားႏိုင္တယ္။
လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းေရာဂါမွာ ျဖစ္လာတဲ့ ရာသီမမွန္တာ၊ စိတ္မူေျပာင္းတာေတြက ေသြးဆံုးတာနဲ႔ မွားႏိုင္တယ္။ ေသြးစစ္မွ သိႏိုင္တယ္။ ေသြးလဲဆံုး ေဟာ္မုန္းေရာဂါလဲရွိတာ တြဲျဖစ္တာလဲ ရွိတာဘဲ။

• Thyroid function tests လည္ပင္းၾကီးအလုပ္ စစ္တာလုပ္ရမယ္။
အသက္ ၃၅ ႏွစ္ေက်ာ္လာရင္ အမ်ိဳးသမီးတိုင္း စစ္သင့္တယ္လို႔ အၾကံျပဳထားတယ္။ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ အလားအလာရွိသူေတြက ဒိထက္ေစာျပီး စစ္သင့္တယ္။ အသက္ ၆ဝ ေက်ာ္လာရင္ ေဟာ္မုန္းနည္းေရာဂါ ပိုအျဖစ္မ်ားတယ္။ ေဟာ္မုန္းမ်ားတာက အမ်ိဳးသမီးေတြမ်ာ ပိုျဖစ္ျပီး အသက္ ၆ဝ ေက်ာ္ရင္လဲ အျဖစ္မ်ားတာဘဲ။

• လည္ပင္းၾကီးအတြက္ ေသြးစစ္တယ္ဆိုတာ
TSH မ်ားေနတယ္ဆိုတာ ေဟာ္မုန္းထုတ္ေပးေနတဲ့ (ဂလင္း) က သိပ္အလုပ္မလုပ္လို႔ လုပ္ေအာင္ ႏိႈးဆြေပးေနရတဲ့ ေဟာ္မုန္းေတြက မ်ားေနတာျဖစ္တယ္။ ဒါဟာ Hypothyroid ေခၚတယ္။ TSH နည္းေနတယ္ ဆိုတာက Hyperthyroid ျဖစ္တယ္။ တျခားေဟာ္မုန္းေတြကိုဆက္စစ္ရတယ္။ Total thyroxine (Total T4), Free thyroxine (Free T4), Total triiodothyronine (Total T3), Free triiodothyronine (Free T3) နဲ႔ Thyroxine-binding globulin စတာေတြျဖစ္တယ္။ Thyroid imaging tests, biopsies နဲ႔ တျခားစမ္းသပ္နည္းေတြလဲ လုပ္ရတယ္။

• Hypothyroidism လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းနည္းေရာဂါ
ပင္မအေၾကာင္းတခုက (ဟာရွီမိုတို) ေရာဂါ ျဖစ္တယ္။ (ေအာ္တို-အင္ျမဴး) ေရာဂါတမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ ေရာဂါျပီးစနစ္ ကေမာက္မ ျဖစ္တာပါ။ မိသားစုထဲမွာ တေယာက္မကျဖစ္ႏိုင္တယ္။ လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းနည္းေရာဂါရဲ႕ အေၾကာင္းခံေတြထဲမွာ (ပစ္က်ဴထရီ-ဂလင္း) ေခၚတဲ့ ဦးေႏွာက္ ေအာက္ေျခမွာရွိတဲ့ ေဟာ္မုန္းမ်ားစြာကို ထုတ္ေပးေနတဲ့ ေနရာမွာ ေရာဂါရတာလဲ ပါတယ္။ သူကေန TSH ေဟာ္မုန္းကိုထုတ္ေပးေနလို႔ လည္ပင္းၾကီးအက်ိတ္ကို အလုပ္လုပ္ခိုင္းေနတဲ့သေဘာ ျဖစ္တယ္။ ဒါအထြက္နည္းရင္ အလုပ္လုပ္တာနည္းလာမယ္။ လည္ပင္းၾကီး အက်ိတ္ေရာင္တာ (ယာယီ) နဲ႔ ေဆးဝါးေတြကေနလဲ ေဟာ္မုန္းနည္းေရာဂါ ျဖစ္ေစႏိုင္ေသးတယ္။

• Hypothyroidism နည္းတာကို ဘယ္လိုကုသမလဲ
Thyroid hormones ေဆးေသာက္ရမယ္။ ၂-၃ ပါတ္ေနရင္ သိသိသာသာ ေကာင္းလာမယ္။ ေရရွည္အတြက္ (ကိုလက္စေထာ) ခ်တာ၊ အေလးခ်ိန္ခ်တာေတြပါလုပ္ရမယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ေဆးက တသက္တာလံုး သံုးေနရမယ္။

• Graves' Disease (ဂေရ႕ဖ္) ေရာဂါ
Hyperthyroidism လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းမ်ားေရာဂါရဲ႕ ပင္မအေၾကာင္းတခုက (ဂေရ႕ဖ္) ေရာဂါ ျဖစ္တယ္။ ဒါလဲ (ေအာ္တို-အင္ျမဴး) ေရာဂါတမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ ေရာဂါျပီးစနစ္ ကေမာက္မ ျဖစ္တာပါ။ မ်က္လံုးျပဴးထြက္ေနတာက သိသာတယ္။ လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းမ်ားေစတဲ့ တျခားအေၾကာင္းေတြကေတာ့ အလံုး-အက်ိတ္ေတြ ျဖစ္တာေတြပါ။ စမ္းလို႔ရရင္ Goiter ေခၚျပီး ေသးတာကို (အာလ္ထြာေဆာင္း) လုပ္မွ သိရတယ္။

• Hyperthyroidism မ်ားတာကို ဘယ္လိုကုသမလဲ
Antithyroid ေဆး ေပးရတယ္။ ေပ်ာက္သြားတာ မ်ားပါတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ေဆးၾကာၾကာေသာက္ေနရတယ္။ ႏွလံုးခုန္တာ၊ လက္တံုတာအတြက္ တျခားေဆးေတြလဲ ေပးရေသးတယ္။ Radioactive iodine အႏုျမဴေဆးလဲ ေပးပါတယ္။ ၆-၁၈ ပါတ္ၾကာတတ္တယ္။ ခြဲစိတ္ျပီးေနာက္ အက်ိတ္လံုးဝ မရွိေတာ့ရင္ Thyroid hormones ေဆး ေသာက္ေနရမယ္။

• လည္ပင္းၾကီးေရာဂါ ေနာက္ဆက္ျဖစ္မွာေတြ
Hypothyroidism ေရာဂါရွိေနျပီး ေဆးမကုရင္ (ကိုလက္စေထာ) မ်ားလာမယ္။ (စထုပ္ခ္) ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာေရာဂါ နဲ႔ ႏွလံုး (အတက္ခ္) ေရာဂါ ရလာေစႏိုင္တယ္။ ကိုယ္အပူခ်ိန္ သိပ္က်ေနတာလဲ အႏၲရာယ္ရွိတယ္။ အရိုးေတြက က်ိဳးလြယ္လာမယ္။

• ခြဲစိတ္နည္းေတြ
Hyperthyroidism ျဖစ္ေနတာကို Antithyroid drugs ေဆးမတိုးသူေတြကို ခြဲစိတ္ေပးရတယ္။ လည္ပင္း သိပ္ၾကီးေနရင္လဲ ခြဲရတယ္။ Thyroid nodules ေရာဂါကိုလဲ ခြဲတယ္။ တခုလံုးထုတ္ရရင္ Thyroid hormones ေဆးေသာက္ေနရမယ္။ ဒါမွ Hypothyroidism နည္းတဲ့ေရာဂါ မရမွာျဖစ္တယ္။

• Thyroid Cancer လည္ပင္းၾကီး ကင္ဆာ
ဘာလို႔ျဖစ္လဲ မသိပါ။ ေသတဲ့အထိဆိုးတာ အေတာ္ရွားတယ္။ Thyroid nodules ထဲက ၅% ေလာက္မွာ ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Surgery ခြဲစိတ္ထုတ္ျပစ္ျပီးေနာက္မွာ Radioactive iodine therapy အႏုျမဴေဆးေပးတယ္။ တခ်ိဳ႕ကို External radiation therapy ဓါတ္ကင္ေပးတယ္။

Dr. တင့္ေဆြ
၁၃-၃-၂ဝ၁၂
၁၁-၄-၂ဝ၁၄