ေဒါက္တာလမ္းျပၾကယ္: ရာဇဝတ္ ပုဒ္မမ်ားနဲ႔ ၿခိမ္းေျခာက္ ခံလာရတဲ့ ျမန္မာ့ မီဒီယာ

Thursday, May 22, 2014

ရာဇဝတ္ ပုဒ္မမ်ားနဲ႔ ၿခိမ္းေျခာက္ ခံလာရတဲ့ ျမန္မာ့ မီဒီယာ

Media Law, ဦးသိန္းစိန္အစိုးရ, Press Freedom, ျပန္ၾကားေရး ၀န္ႀကီးဌာန, East-West-Center, RFA, VOA, BBC, The Irrawaddy, Freedom House, RSF, CPJ,

သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ အတြက္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီ ၇ ရက္က ဆႏၵျပခဲ့သည့္ သတင္းသမားတခ်ိဳ႕(ဓာတ္ပုံ – စိုင္းေဇာ္ / ဧရာ၀တီ)

သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ အစိုးရသက္တမ္း ၃ ႏွစ္ ကာလ လြန္ေျမာက္လာခ်ိန္မွာ မီဒီယာသမားတခ်ိဳ႕ကို ဖမ္းဆီး ေထာင္ခ်တာ၊ တရားစြဲဆို အေရးယူတာေတြေၾကာင့္ အစိုးရရဲ႕ မီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္ကို တကယ္ယုံၾကည္မႈ မရွိဘူးလို႔ ျပည္တြင္း မီဒီယာ အသိုင္း အဝိုင္း က ေဝဖန္ေျပာဆိုမႈေတြ ရွိလာပါတယ္။

အဲဒီအျပင္ အစိုးရက ႏိုင္ငံျခား သတင္းေထာက္ေတြကို ဗီဇာကန္႔သတ္တာ၊ ဥပေဒသစ္ေတြထဲမွာ မီဒီယာကို ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ ႀကိဳးစား လာတာ၊ ႏိုင္ငံပိုင္ သတင္းစာေတြမွာ ထည့္သြင္းတဲ့ ပုဂၢလိကပိုင္ သတင္း မီဒီယာေတြရဲ႕ ေၾကာ္ျငာေတြကို စိစစ္ ျဖတ္ေတာက္မႈျပဳလုပ္ လာတာေတြလည္း ရွိေနပါတယ္။

သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ အစိုးရ တက္ခါစတုန္းက ဒီမိုကေရစီစနစ္မွာ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ ရွိရမယ္လို႔ ေၾကြးေၾကာ္ၿပီးေတာ့ အင္တာနက္ မွာ ပိတ္ထားတဲ့ ဝက္ဘ္ဆိုက္ေတြကို ဖြင့္ေပးလိုက္တယ္။ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္မွာ ႀကိဳတင္ စိစစ္တင္ျပရတဲ့ စာေပစိစစ္ေရး စနစ္ကို ျဖဳတ္ ေပး ျပန္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ျပန္ၾကားေရး ဝန္ႀကီး ဌာနက ဦးေဆာင္ၿပီး စာနယ္ဇင္း ေလာကအတြက္ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီ(ယာယီ) ကို ဖြဲ႔စည္းေပးခဲ့ပါတယ္။

ေနာက္ပိုင္းမွာ ပုဂၢလိက ေန႔စဥ္ထုတ္ သတင္းစာေတြ ထုတ္ေဝခြင့္ေပးတာ၊ ႏိုင္ငံျခား သတင္းေထာက္ေတြကို ျပည္ဝင္ခြင့္ေပးတာ၊ ႏိုင္ငံတကာ မီဒီယာႀကီးေတြကို ျပည္တြင္းမွာ ႐ံုးဖြင့္ခြင့္ေပးတာေတြ အျပင္ တခ်ိန္က အေဝးေရာက္ေနတဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံသား အမ်ားစု လုပ္ကိုင္ေနတဲ့ RFA ၊ DVB ၊ BBC ၊ VOA နဲ႔ The Irrawaddy တို႔လို မီဒီယာေတြ ျပန္လာခြင့္ျပဳခဲ့တာ တိုးတက္တဲ့ လကၡဏာေတြ ျဖစ္ခဲ့ပါ တယ္။ ဒါေတြအတြက္ “ျမန္မာ့ေႏြဦး”မွာ ျပန္ၾကားေရး ဝန္ႀကီးဌာနဟာ ေရွ႕တန္းကပါတယ္လို႔ မီဒီယာ အသိုင္းအဝိုင္းက ခ်ီးမြမ္းေထာမနာ ျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလမွာ Eleven မီဒီယာရဲ႕ နယ္သတင္းေထာက္ ေနာ္ခိုင္ခိုင္ ေအးခ်ိဳကို ေထာင္ ၃ လ ခ်တာေတာ့ မီဒီယာသမားေတြ မ်က္ခံုးပင့္လာပါတယ္။

၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီ လဆန္းပိုင္းက ေပါက္ၿမိဳ႕နယ္ရွိတဲ့ လက္နက္စက္႐ံု သတင္းကို ေရးသားခဲ့တဲ့ Unity အပတ္စဥ္ ဂ်ာနယ္ရဲ႕ တာဝန္ရွိသူနဲ႔ သတင္းေထာက္ေတြကို ႏိုင္ငံေတာ္ လွ်ိဳ႕ဝွက္ခ်က္ ေပါက္ၾကားမႈ အက္ဥပေဒအရ အေရးယူလိုက္တဲ့အခါ မီဒီယာ သမားေတြ ထိတ္လန္႔သြား ၾကပါတယ္။

ၿပီးေတာ့ ဆက္တိုက္ဆိုသလိုပဲ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ဧၿပီလမွာ ဒီမိုကရက္တစ္ ျမန္မာ့အသံ (DVB) သတင္းေထာက္ ကိုေဇာ္ေဖ (ေခၚ) သူရသက္တင္ ကို မေကြးၿမိဳ႕နယ္ တရား႐ံုးက ပိုက္နက္က်ဴးလြန္မႈနဲ႔ ေထာင္ဒဏ္ ၁ ႏွစ္ ခ်မွတ္လိုက္ပါတယ္။

ကိုေဇာ္ေဖဟာ ၿပီးခဲ့တဲ့၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ဩဂုတ္လ ၂၄ ရက္ေန႔က ပညာသင္ဆု တခုႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ မေကြးၿမိဳ႕နယ္ ပညာေရးမႉး႐ံုးကို သြားေရာက္ သတင္းယူခဲ့ရာမွာ ပိုင္နက္က်ဴးလြန္မႈနဲ႔ ကိုေဇာ္ေဖ အပါအဝင္ ေက်ာင္းသားမိဘ ကိုဝင္းျမင့္လိႈင္တို႔ကို မေကြးၿမိဳ႕နယ္ ပညာေရးမႉး႐ံုးက တရားလို ျပဳလုပ္ၿပီး တရားစြဲဆိုလိုက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေတြဟာ အစိုးရက မီဒီယာအေပၚမွာ ဖိႏွိပ္လိုစိတ္ အခိုင္အမာ ရွိေနတယ္ ဆိုတာကို ျပသလိုက္တာလို႔ မီဒီယာ အသိုင္းအဝိုင္းက သံုးသပ္ပါတယ္။

ရခိုင္ျပည္နယ္ ေမာင္ေတာေဒသက ဒုခ်ီးရားတန္းရြာ ကိစၥ သတင္းေရးသားရာမွာ က်င့္ဝတ္ လိုက္နာမႈ မရွိဟု စြပ္စြဲၿပီး ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလမွာ ႏိုင္ငံျခား သတင္းေထာက္ေတြကို အစိုးရက ျပည္ဝင္ခြင့္ ကန္႔သတ္တာမ်ိဳးေတြ စလုပ္ခဲ့ ပါတယ္။ ျပန္ၾကားေရး ဝန္ႀကီးဌာနက ႏိုင္ငံျခား သတင္းေထာက္ေတြကို ျပည္ဝင္ခြင့္ ကန္႔သတ္ရတာဟာ တခ်ိဳ႕ ႏိုင္ငံျခား သတင္းေထာက္ေတြဟာ ျပည္ တြင္းမွာ တရားဝင္ ႐ံုးခန္း မဖြင့္လွစ္ဘဲ အႀကိမ္ႀကိမ္ ဗီဇာသက္တမ္း တိုးေနတာေၾကာင့္လို႔ အေၾကာင္းျပပါတယ္။

အဲဒီလို ကန္႔သတ္လိုက္တာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတကာ သတင္းသမားေတြဟာ ဗီဇာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ္ေတာ္ေလး အခက္အခဲေတြ ေတြ႔ႀကံဳခဲ့ရတယ္။

အေမရိကန္ East-West-Center က ႀကီးမႉးက်င္းပတဲ့ မီဒီယာကြန္ဖရင့္ တက္လာသူေတြထဲမွာ ဗီဇာ ၁ ပတ္တည္း ရသူေတြေတာင္ ရွိလာတာမို႔ လက္ရွိ ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးဌာနဟာ အရင္စစ္အစိုးရတုန္းကလို မူဝါဒအမ်ိဳးမ်ိဳး ေျပာင္းေနတယ္လို႔ ေဝဖန္ခဲ့ၾကပါတယ္။

ဥပေဒပိုင္းမွာလည္း သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကို အကန္႔အသတ္ ျဖစ္ေစတဲ့ ပံုႏွိပ္နဲ႔ ထုတ္ေဝျခင္း လုပ္ငန္း ဥပေဒေတြ အျပင္ နည္း ဥပေဒ ေတြကိုပါ အစိုးရက ဦးေဆာင္ ေရးဆြဲပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ စာနယ္ဇင္း လြတ္လပ္ခြင့္ဟာ မလြတ္လပ္ေသးတဲ့ အေျခ အေနမွာပဲ ရွိေနေသးတယ္ လို႔ အေမရိကန္ အေျခစိုက္ Freedom House အဖြဲ႔ရဲ႕ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

ႏိုင္ငံတကာ စံခ်ိန္စံၫႊန္းနဲ႔ ညီတဲ့ မီဒီယာဥပေဒ ေရးဆြဲေပးမယ္ ဆိုၿပီး အစိုးရ ဦးေဆာင္ ေရးဆြဲတဲ့ မီဒီယာ ဥပေဒဟာ မီဒီယာလြတ္ လပ္ခြင့္ကို ကန္႔သတ္တဲ့ အခ်က္ေတြ ပါေနတာကို ေထာက္ျပ ထားပါတယ္။

ပံုႏွိပ္ျခင္းနဲ႔ ထုတ္ေဝျခင္း ဥပေဒနဲ႔ ႐ုပ္သံ ဥပေဒ မူၾကမ္းေတြဟာ အစိုးရက အေျခခံ အခြင့္အေရးေတြ မေပးလိုဘဲ တြန္႔ဆုတ္တယ္ လို႔ ဆိုပါတယ္။ Freedom House အဖြဲ႔ရဲ႕ အစီရင္ခံစာမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈဟာ တန္႔သြားၿပီလား ဆိုၿပီးေတာ့လည္း ေမးခြန္းထုတ္ထားပါတယ္။

ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ အေျခစိုက္ နယ္စည္းမျခား သတင္းေထာက္မ်ား အဖြဲ႔(RSF) ရဲ႕ အစီရင္ခံစာအရ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ကမၻာ့ စာနယ္ဇင္း လြတ္လပ္ခြင့္ အဆင့္ ၁၄၅ ကို ေရာက္ရွိလာၿပီး အဆင့္ ၆ ဆင့္ကို တက္လာတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ စာနယ္ဇင္း သတင္း မီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ အၾကပ္အတည္းေတြကို ျဖတ္သန္းေနရဆဲပဲ လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အေမရိကန္အေျခစိုက္ ႏိုင္ငံတကာ ဂ်ာနယ္လစ္မ်ား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရး အဖြဲ႔ (CPJ) ကလည္း ဆင္ဆာ တင္းက်ပ္မႈ အဆိုး ဆံုး ၁၀ ႏိုင္ငံ စာရင္းမွာ ျမန္မာကို နံပါတ္ ၇ ျဖစ္ေၾကာင္း သတ္မွတ္ ထားပါတယ္။

ဒီမိုကေရစီ စနစ္မွာ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ မျဖစ္မေန ေပးရမွာ ျဖစ္လို႔ ေပးလိုက္ရေပမယ့္ အစိုးရအဖြဲ႔ဝင္ေတြဟာ ယခင္ စစ္အာဏာ ရွင္ စနစ္က စိတ္ဓာတ္ေတြ အတိုင္းပဲ ရွိေနလို႔ အစိုးရနဲ႔ မီဒီယာၾကားမွာ ဒီလို ျပႆနာေပၚေပါက္ေန ရတာလို႔ သတင္း မီဒီယာ လုပ္ငန္းကို ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ လုပ္ကိုင္ေနသူေတြက ဧရာဝတီကို ေျပာပါတယ္။

“အစိုးရ ဌာနေတြက ျပည္သူကို သတင္းေပးဖို႔ တာဝန္ရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔မွာက Mindset အေဟာင္းပဲ ရွိေသးတယ္။ သူတို႔က မီဒီယာကို ေႏွာင့္ယွက္တဲ့သူ လို႔ပဲ ျမင္တယ္။ အဲဒီမွာ ျပႆနာ ျဖစ္ရင္ တရား႐ံုးကလည္း လြတ္လပ္မွ်တတဲ့ ပံုစံမ်ိဳး မဟုတ္ဘူး။ သူ႔အေပၚမွာ သမၼတကေရာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းကေရာ လႊမ္းမိုးေနတယ္။ အဲဒီ ႏွစ္ခုက ေရာေထြးေနတဲ့ အတြက္ အခုလို ျပႆနာ ေတြ ျဖစ္ေနတာပဲ” လို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီဝင္လည္းျဖစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံ သတင္းစာဆရာ အသင္း ဒု ဥကၠ႒လည္း ျဖစ္တဲ့ ဦးသီဟေစာ က ဧရာဝတီကို ေျပာပါတယ္။

ေဆာင္းပါးရွင္ ေဒါက္တာ ခင္ေမာင္ညိဳကလည္း ဒီအခ်က္ကို သေဘာတူပါတယ္။

“အစိုးရက မွားယြင္းတဲ့ အယူအဆေတြနဲ႔ ဆက္သြားေနတယ္။ အခုပံုစံက လူေတြကို အၿငိဳးနဲ႔ လုပ္တဲ့ ပံုစံမ်ိဳးေပါ့။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္အုန္းျမင့္ ေျပာသလို သူတို႔မွာ အာဏာရွိတယ္။ လုပ္ခ်င္တာ လုပ္မယ္ ဆိုတာမ်ိဳး ေပါ့။ အဲဒီေတာ့ ဒီလူေတြ လုပ္ေနတာဟာ သူ႔ အက်ိဳးစီးပြားလား တိုင္းျပည္ရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားလား ဆိုတာ ဆံုးျဖတ္ဖို႔ လိုလာတယ္”လို႔လည္း သူကေျပာပါတယ္။

အခု အဖမ္းအဆီးေတြ ၾကမ္းေနတာ မေကြးတိုင္းေဒသႀကီးလို႔ သတင္းသမားေတြက ဆိုပါတယ္။ မေကြးတိုင္းကို “စာေပသခ်ႋဳင္း” လို႔ေတာင္ ေခၚရေတာ့မွာ ျဖစ္တယ္လို႔ မေကြးမွာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေနထိုင္ခဲ့တဲ့ သတင္းစာဆရာ စာေရးဆရာ တဦးက ေျပာပါတယ္။

ဒါ့အျပင္ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္က ဝန္ႀကီးဌာန အလိုက္ မီဒီယာကို လက္ခံေျဖၾကားေပးဖို႔ ေျပာဆို ခဲ့ေပမယ့္ ဆက္သြယ္တဲ့ အခါ ဖုန္း ကိုင္ၿပီး ျပန္လည္ေျဖဆိုျခင္းမ်ိဳး မရွိတဲ့အျပင္ တခါတရံမွာ တာဝန္ရွိသူ ကိုယ္တိုင္က မိမိကိုယ္ကို ႐ံုးေစအျဖစ္ ဟန္ေဆာင္ၿပီး လူႀကီးမရွိဘူး ဆိုၿပီး လိမ္လည္ေျပာဆိုတာ မ်ိဳးကိုေတာင္ ေတြ႔ႀကံဳခဲ့ၾက ပါတယ္။

ဒီၾကားထဲ ႏိုင္ငံျခား သတင္းေထာက္ေတြကို ဗီဇာတင္းက်ပ္မႈေတြ ျပဳလုပ္လာခဲ့ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ႏိုင္ငံျခား သတင္းဌာနေတြမွာ တာဝန္ထမ္းေနတဲ့ ျမန္မာ သတင္းေထာက္ ေတြကိုလည္း တင္းက်ပ္လာ ပါတယ္။

Reuters သတင္းေထာက္ ဦးေအာင္လွထြန္းက “ေနာက္ဆံုး သိသာတာကေတာ့ ႏိုင္ငံတကာ သတင္းေအဂ်င္စီေတြမွာ လုပ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံျခား သတင္းေထာက္ေတြကို အစိုးရက ကတ္ျပားတခု ထုတ္ေပးထားတယ္။ အသိအမွတ္ျပဳ ကတ္ပံုစံေပါ့။ အဲဒါက တႏွစ္တခါ သက္တမ္း တိုးရတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ တပတ္ေလာက္က စၿပီး အဲဒါကို ၆ လအထိ ေလွ်ာ့လိုက္ တယ္။ က်ေနာ္တို႔ဆို ၆ လ ၁ ခါ သက္ တမ္း တိုး ရမွာ။ သက္တမ္း မကုန္ခင္ တလႀကိဳတိုး ဆိုေတာ့ ၅ လပဲ ရေတာ့တယ္။ သက္တမ္းတိုးတာကလည္း ေနျပည္ေတာ္ အထိ သြားရတာ။ အခက္အခဲေတြ အမ်ားႀကီး ျဖစ္ေစတယ္” လို႔ ဧရာဝတီကို ေျပာျပပါတယ္။

အခုလို မီဒီယာသမားေတြ အေရးယူ ခံေနရတဲ့ ပိုင္နက္ က်ဴးလြန္မႈ ၊ အေသေရဖ်က္မႈတို႔ ဆိုတာေတြက ရာဇဝတ္မႈေတြ ျဖစ္ၿပီး ေတာ့ အဂၤလိပ္ေခတ္က ျပ႒ာန္းခဲ့တဲ့ ဒီဥပေဒေတြကို တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြက ျပင္ဆင္ေျပာင္းလဲၿပီး ေငြဒဏ္ေလာက္နဲ႔ပဲ ၿပီးသြားေအာင္ ျပင္ဆင္ၿပီးတာ ၾကာၿပီလို႔ ဦးသီဟေစာက ေျပာပါတယ္။

အစိုးရဆိုတာမွာ ျပည္သူေတြရဲ႕ မဲဆႏၵနဲ႔တက္လာတဲ့ ျပည္သူ႔အစိုးရဆိုရင္ ျပည္သူ႔ဆႏၵေတြကို ေဖာ္ျပတဲ့ မီဒီယာေတြနဲ႔ ျပႆနာ တက္မွာ မဟုတ္ဘဲ၊ ျပႆနာျဖစ္လာရင္ေတာင္ နည္းနည္းပါးပါး ေလာက္နဲ႔ ေျပလည္သြားတာမ်ိဳး ျဖစ္သင့္တယ္လို႔ သူက ေျပာဆုိ ပါတယ္။

ၿပီးေတာ့ သတင္း သမားေတြ ဘက္ကလည္း က်င့္ဝတ္ပိုင္းဆိုင္ရာေတြမွာ အားေကာင္းဖို႔ လိုအပ္ေနေသးတယ္လို႔လည္း ဆိုပါတယ္။

ဒါေပမယ့္လည္း အခုခ်ိန္အထိ ႏွစ္ဘက္ စလံုးက အဲဒီအဆင့္ကို မေရာက္ၾကေသးဘူးလို႔ ဝါရင့္သတင္းစာဆရာ အယ္ဒီတာ ဦးသီဟေစာက သံုးသပ္သြားပါတယ္။ ။

ဧရာ၀တီ http://burma.irrawaddy.org/article/2014/05/22/59276.html